Ratusz w Ośnie Lubuskim jest niewątpliwie najokazalszym gmachem użyteczności publicznej w miasteczku. Obecna budowla jest najprawdopodobniej trzecią z kolei, jaka stanęła na tzw. Nowym Rynku w centrum Starego Miasta.
Pierwszą siedzibę rady (i zarazem dom kupca) datować należy na połowę XIV wieku. Możliwe, że ten najstarszy ratusz miał formę hali targowej wzniesionej najprawdopodobniej w konstrukcji drewnianej. Kolejny ratusz wzniesiono w XV w. w formie budowli ceglanej, który po nowożytnych przebudowach stał aż do XIX wieku. Budowlę tę często datuje się na lata 1543-1544, choć datowanie to należy bardziej wiązać z procesem odbudowy ratusza, który został częściowo zniszczony w czasie pożaru miasta w 1517 roku.
Mury tej budowli, niszczonej kilkakrotnie pożarami m.in. w 1517, 1596 i 1646 roku, pomimo ciągłych remontów ulegały osłabieniu, dlatego też na początku XIX wieku władze miejskie podjęły decyzję o rozbiórce i jednocześnie budowie nowego gmachu.
Stary ratusz rozebrano w 1841 roku, a już rok później rozpoczęto budowę nowego, którą ukończono w 1844 roku. Stał się on okazałą ceglaną i otynkowaną budowlą wzniesioną w modnym ówcześnie stylu neorenesansu włoskiego z elementami neogotyckimi. Pierwotny wystrój wnętrz został gruntownie zmieniony w 1 ćwierci XX wieku. Z dawnego założenia pozostało rozplanowanie pomieszczeń na I piętrze, łącznie z salą obrad rady i stolarką trzech okien. Co ciekawe, już w 1900 roku we wnętrzu ratusza założono oświetlenie gazowe, w 1923 roku centralne ogrzewanie, a 2 lata później instalację elektryczną. We wnętrzu, na parterze, znajdował się: pokój burmistrza, sekretariat, kancelaria, wartownia, skarbiec, pomieszczenia kasy pożyczkowo-oszczędnościowej, urząd meldunkowy oraz pokój policji. Na pierwszym piętrze mieściła się sala posiedzeń rady i pokoje urzędników. Na drugim piętrze znajdowało się mieszkanie sędziego i cele więzienne. W piwnicach urządzono restaurację i piwiarnię. W 1912 roku, staraniem miejscowego Bractwa Strzeleckiego w części pomieszczeń urządzono także muzeum miejskie.
Po wojnie, aż do 1972 roku, w ratuszu mieścił się również hotel, biblioteka i bank spółdzielczy. Do roku 2000 znajdował się tu także posterunek policji, który został przeniesiony do budynku przy ul. 11-go Listopada. Aktualnie cały obiekt zajmuje Urząd Miasta i Gminy oraz Urząd Stanu Cywilnego. Nie ulega wątpliwości, że ratusz jest jedną z ciekawszych XIX-wiecznych realizacji architektonicznych siedziby rady miejskiej na terenie Ziemi Lubuskiej. Jego architektura w zakresie rozplanowania bryły i kompozycji elewacji dotrwała do naszych czasów w formach niewiele różniących się od pierwotnych.
